گزارش جلسات «آموزش استفاده از سامانه خدمات الکترونیک قضایی (سامانه ثنا-سخا)»

برگزار کننده کمیسیون انفورماتیک کانون وکلای دادگستری آذربایجان شرقی (مرداد و شهریور 1397)

تهیه گزارش:

خانم سلوا راد سعید (وکیل پایه یک دادگستری - از اعضای کارگروه خبرنامه کانون)

آقای پویا آذری (کارآموز وکالت پایه یک دادگستری)

گزارش اولین جلسه:

نشست آموزش استفاده از سامانه خدمات الکترونیک قضایی در تاریخ یازدهم 11 مرداد 1397 در سالن آمفی تئاتر کانون وکلای دادگستری آذربایجان شرقی برگزار شد. در این نشست آقای دواتگر کارشناس انفورماتیک دفتر خدمات قضایی شماره 3 تبریز و آقای والایی وکیل پایه یک دادگستری و رئیس کمیسیون انفورماتیک کانون وکلای آذربایجان شرقی به عنوان  سخنرانان و کارشناسان مربوطه به ایراد  سخنرانی پرداختند.

در جلسه مذکور عنوان گردید: شبکه گسترده الکترونیکی که به قوه قضاییه اختصاص دارد، در آبان ماه سال 1391 توسط رئیس قوه قضائیه در مراسمی با حضور روسای کل دادگستریها و دادستانهای کل کشور با عنوان شبکه ملی عدالت رونمایی گردید. فی الحال نیز نرم افزار سمپ به عنوان پایه ای ترین نرم افزار قضایی شناخته می شود که البته بر اساس نرم افزار سمپ نرم افزارهای دیگری نیز تولید و توسعه یافته است.

آیین نامه نحوه استفاده از سامانه های رایانه ای یا مخابراتی مصوب 1395 در خصوص سامانه ابلاغ، آیین نامه مرجع بوده و روند ابلاغ الکترونیکی را مشخص می نماید.

در سیستم سنتی ابلاغ، پیش از این، آدرس اعلامی وکلا در کانون وکلا به دادگستری ارسال می شد و آدرس فرد در اوراق قضایی ابلاغ ها، درج می شد، لذا تغییر آدرس و عدم اعلام به کانون وکلا، نمی توانست ادعای قابل قبولی برای عدم اطلاع از ابلاغ ها باشد ولی در سیستم جدید الکترونیکی ابلاغ، شماره تلفن فرد به همان نسبت آدرس در سیستم سنتی ابلاغ، اهمیت دارد.  

سامانه های الکترونیکی که امروز در سیستم قضایی کشورما کاربرد دارند سامانه سخا (سامانه خدمات الکترونیک قضایی)  که عبارت است از سامانه ای الکترونیکی که بر بستر شبکه قابل دسترسی و استفاده برای طرفین دعوا، نماینده قانونی آنان، دفاتر خدمات قضایی، کارشناسان یا ضابطان قضایی جهت مدیریت و اجرای انواع خدمات قضایی از قبیل طرح شکایت یا دعوا، اعلام جرم، ارسال لوایح، ابلاغ اخطاریه و احضاریه است و مرکز فناوری قوه قضائیه، آن را طراحی و راه اندازی کرده است و سامانه ثنا (سامانه ثبت نام الکترونیکی) سامانه ای الکترونیکی است برای ثبت نام الکترونیکی و دریافت حساب کاربری و رویت اخطاریه ها و اوراق قضایی.

ثبت نام در سامانه ثنا

اولین قدم برای استفاده از سامانه ثنا؛ مراجعه به یکی از دفاتر خدمات قضائی و ثبت نام در سامانه ثنا است. باید توجه داشت که سیستم ثنا، کد یا شماره ملی نیست و تعریف جامع و مانع سامانه ثنا به این صورت است : «اختصاص نام کاربری و رمز عبور جهت استفاده از خدمات غیر حضوری قوه قضاییه». این خدمات عبارت از ثبت دادخواست، ابلاغ و پیگیری پرونده است.  البته آگهی های قضایی و علی الخصوص آگهی های خاص، مثل آگهی حصر وراثت نیز در آینده از طریق قسمتی از این سامانه با عنوان بخش آگهی ها، صورت خواهد پذیرفت.

در  سامانه ثنا در خصوص افتتاح حساب شخصی باید گفت که اشخاص حقیقی می بایست شخصا آن را درخواست و افتتاح نمایند لیکن در موارد خاص و با مجوز دادگاه امکان اینکه توسط شخصی غیر از فرد اصیل، پروفایلی برای یک شخص حقیقی ایجاد گردد نیز وجود دارد.  

در خصوص اشخاص حقوقی دولتی، با معرفی نماینده حقوقی، سامانه ثنا ثبت می شود و شرکت های خصوصی با ارائه روزنامه رسمی و احراز سمت مدیر عامل، می توانند برای خود در سامانه ثنا ثبت نام به عمل آورند. با توجه به اینکه سامانه ثنا مدیرعامل شرکتهای خصوصی به سامانه شرکت متصل می شود، وکیل شرکت یا مدیر عامل یا هر شخص دیگری  می توانند در دفاتر حضور یافته و برای شرکت اقدام به افتتاح صفحه در سامانه ثنا نمایند. در مورد اشخاص حقوقی، بعد از تعیین مدیر اصلی می توان چندین دسترسی برای اشخاص مختلف ایجاد کرد تا بتوانند روند پرونده ها را پیگیری کنند.

بعد از ثبت نام فرد در سامانه ثنا، تمام ابلاغ های الکترونیکی و اظهارنامه که به نام او باشد، به سامانه او ارسال می شود و در تقدیم دادخواست، اگر کدملی خوانده در دست باشد می توان ابلاغ اوراق را از زمان شروع دعوی به سامانه وی ارسال کرد.

بعد از ثبت نام و اخذ رمز، می توان برخی مشخصات را تغییر داد. مشخصات هویتی (شناسنامه ای) در سامانه ثنا قابل تغییر نیستند. اگر پسوند نام خانوادگی فرد تغییر کند و  این تغییر مشخصات فردی منجر به تغییر کدملی شخص شود مثل تغییر تاریخ تولد گردد باید دوباره در سامانه ثبت نام کند و در غیر این صورت اگر کدملی تغییر نکند می توان با مراجعه به واحد انفورماتیک دادگستری، مشخصات را تغییر داد و در صورت تغییر شماره تلفن، فرد باید برای اعمال تغییرات به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه می کند و در سایر موارد می توان برای اعمال تغییرات، شخصا  و در دفتر شخصی اقدام نمود.

باید توجه داشت که در صورت هرگونه تغییر اطلاعات ثبت شده در سامانه ثنا از قبیل تغییر آدرس یا نام یا شماره تلفن همراه و مانند آن، اشخاص موظف اند تغییرات ایجادشده را بلافاصله در سامانه ثنا ثبت نمایند. در غیر این صورت مطابق ماده 79 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی، اطلاعات سابق معیار ابلاغ و اقدامات قضایی خواهد بود.  

طبق ماده 175 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 ، قوه قضائیه موظف است اوراق قضائی را با استفاده از سامانه های الکترونیکی یا مخابراتی ابلاغ نماید لذا اطلاع از روند و نوع عملکرد این سیستم از اهمیت بسزایی برخوردار است، چرا که گاه اتفاق می افتد به علت عدم آشنایی با کارکرد سیستم، حقوق افراد در معرض تضییع قرار گیرد.

مرورگرهای مورداستفاده

مرورگرهای گوگل کروم و فایرفاکس برای ورود به سامانه ابلاغ الکترونیکی، کاربرد بهتری دارند و توصیه می شود برای سهولت در امر رویت اوراق قضایی، از این دو مرورگر استفاده شود. توصیه می گردد برای ورود به سیستم (سامانه ثنا) در فیلدهای مشخص شده (کد ملی و رمز ورود)، از اعداد انگلیسی استفاده گردد. البته در اغلب سامانه های اینترنتی، به کار بردن اعداد انگلیسی ضرورت دارد. علاوه بر این، بهترین سیستم برای ورود و اطلاع از اوراق در سامانه خدمات الکترونیک قضایی، کامپیوتر است. هر چند اپلیکیشن موبایل سامانه -که صرفا برای سیستم اندروید طراحی شده است-  برای رویت اوراق، امکان رویت و ورود را فراهم اورده است اما گاهی در سیستم تلفن همراه به علت عدم سازگاری با برخی اپراتورها، ابلاغ های جدید نمایش داده نمی شوند ولی در کامپیوتر، این مشکل معمولا وجود ندارد.

در صورت عدم امکان ورود می توان با هر یک از چهار لینک پیش بینی شده در سایت عدل ایران، به سامانه ثنا وارد شد و  اوراق و اخطاریه ها را مشاهده نمود. 

سیستم سامانه ابلاغ الکترونیکی به صورتی طراحی شده است که در صورت مراجعات متعدد و تراکم مشاهدات با مشکل مواجه نشود، لذا در صورت عدم برقراری ارتباط می توان به سایت عدل ایران مراجعه و با استفاده از لینک یک یا سه لینک دیگر وارد سامانه شد.

نکات لازم در خصوص چگونگی ورود به سامانه ثنا

برای ورود به سامانه ثنا باید ابتدا کد ملی و رمز اولیه ثنا را وارد نمود و سپس با استفاده از رمز موقت که به گوشی تلفن همراه فرد به صورت اس.ام.اس  ارسال می شود، به صفحه شخصی وارد شد. اعتبار رمز موقت را می توان به صورت یک روز، یک هفته و یک ماه تنظیم کرد .

در هنگام ورود به سامانه می بایست هرگونه نرم افزار وی پی ان و فیلتر شکن یا هرگونه نرم افزار را که منجر به اختلال در دسترسی می شود را ببندید. چرا که دسترسی برخی سایتها از جمله این سایت، با آی پی های داخل کشور ممکن بوده و روشن بودن هرگونه فیلتر شکن موجب اختلال در سیستم برقراری می گردد.

موضوع بعدی، لزوم سبک سازی تعداد صفحات جستجو برای سهولت ارتباط است. بهتر است در هنگام استفاده از سامانه، صفحات دیگر جستجو را در مرورگرها ببندیم.  علاوه بر این در مرورگر فایرفاکس، اگر مایل هستیم همزمان نسخه پی دی اف،  اوراق را مشاهده کرده و سپس پرینت کنیم، باید امکان لود صفحات باعنوان "پاپ آپ " را در قسمت تنظیمات مرورگر مسدود نکنیم.

باید توجه داشت که رمز موقت یک رمز شخصی بوده و نباید جز در موارد خاص آن را در اختیار دیگران قرار داد. چرا که امکان سوء استفاده برای آنان فراهم می شود.  علاوه بر این  از آنجاییکه زمان ورود و مشاهده ابلاغ و اوراق قضایی در سیستم ثبت می شود وصول الکترونیکی اوراق قضایی به حساب کاربری مخاطب در سامانه ابلاغ، ابلاغ قانونی محسوب می شود و زمان مشاهده اوراق به معنای ابلاغ واقعی می باشد و کلیه آثار ابلاغ واقعی در مورد آن اعمال می شود،  لذا در صورتیکه این رمز در اختیار ثالث باشد و اقدام به ورود به صفحه شخصی فرد نماید، ادعای بعدی مبنی بر عدم اطلاع از اوراق و ابلاغ قضایی مسموع نخواهد بود.

زمان ارسال اوراق در سامانه به منزله ابلاغ قانونی است و همزمان با ارسال، اس.ام.اسی به فرد ارسال می شود. در ابلاغ الکترونیکی، مخاطب در صورتی می تواند اظهار بی اطلاعی کند که ثابت نماید به لحاظ عدم دسترسی یا نقص درسامانه کامپیوتری و سامانه مخابراتی از مفاد ابلاغ مطلع نشده است. در نتیجه، شخص جز در زمان خروج از مرزهای کشور یا موارد نقص سیستم، نمی تواند ادعای عدم دریافت اس.ام.اس را در محکمه و یا هر مرجع دیگری مطرح نماید. حتی نمی توان ادعا کرد که به علت مسدود نمودن اس.ام.اس های تبلیغاتی، اس.ام.اس ابلاغ دریافت نشده است. لذا توصیه می شود در ثبت نام سامانه ثنا، حتما شماره ای معرفی شود که همواره روشن و در دسترس می باشد.  نقص سیستم ابلاغ و یا خروج از کشور نیز با استفاده از مدارک و اسناد خاص، قابل اثبات است.

سیستم ارسال اوراق و اخطاریه ها، سیستم مجزایی بوده که با مسدود کردن اس.ام.اس های تبلیغاتی ، مسدود نمی گردد. باید توجه داشت که اس.ام.اس های ارسالی بانکها و قوه قضائیه از طریق سیستم دیگری است که هیچ گاه قابل انسداد نیست و تمام پیامکهای ارسالی در سرور مخابرات تا سه یا چهار سال نگهداری می شود، لذا در صورت عدم دریافت اس.ام.اس، می توان از طریق مخابرات پیگیری کرد.

قطعی سامانه، به صورت دقیق در سامانه در سیستم ثبت می شود، لذا می توان پیگیری و در صورت لزوم با ارائه گواهی مورد نیاز، اقدامات لازم را انجام داد.

 درصورتیکه از مخاطب، شماره تلفن ھمراه یا پست الکترونیکی در دسترس نباشد، مفاد ابلاغیه و ارسال اوراق به سامانه ابلاغ، به وسیله ابلاغنامه مطابق مقررات قانون آیین دادرسی دادگاھھای عمومی و انقلاب در امور مدنی (بصورت سنتی) در اقامتگاه وی ابلاغ می شود و در ابلاغنامه مقرر می گردد که مخاطب موظف است جهت ثبت نام و دریافت حساب کاربری، اقدام نماید و اینکه کلیه ابلاغ های بعدی از طریق سامانه ابلاغ انجام خواهد شد. در صورت ابلاغ واقعی، ابلاغ ھای بعدی صرفاً از طریق سامانه ابلاغ انجام می شود.در هر صورت پیوستھای ابلاغنامه فقط به صورت الکترونیکی ابلاغ می گردد.

در صورت مجهول المکان بودن مخاطب و عدم دسترسی به حساب کاربری، ابلاغ اوراق قضایی از طریق آگهی در سامانه ابلاغ و یکی از روزنامه های الکترونیکی کثیرالانتشار به تشخیص مرکز فناوری انجام می شود و مقرر می گردد که مخاطب موظف است جهت ثبت نام و دریافت حساب کاربری اقدام نماید.

درصورتیکه محل نگهداری مخاطب بازداشتگاه یا زندان یا مؤسسات کیفری باشد، ابلاغ علاوه بر حساب کاربری مخاطب به حساب کاربری زندان، بازداشتگاه یا آن مؤسسات نیز ارسال می گردد. مراجع مذکور مسئول اجرای ابلاغ برابر مقررات خواهند بود وموظف اند نتیجه ابلاغ اوراق را از طریق سامانه ابلاغ به واحد قضایی ارسال نمایند.

چگونگی ثبت دادخواست در سامانه عدل ایران

وکیل می تواند در دفتر خود دادخواست مربوط به محاکم بدوی را ثبت کند اما دادخواست های مربوط به واخواهی و تجدید نظر را باید مستقیما با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، ثبت نماید. روند ثبت دادخواست، به این صورت است که متن آن را تایپ کرده و یا با استفاده از متن های آماده و پیشنهادی خود سیستم، آپلود (بارگزاری) کنیم. سپس اسناد مورد نیاز را به صورت سیاه و سفید و اندازه متوسط اسکن و آپلود کرده و صرفا برای پرداخت هزینه دادرسی به دفاتر مراجعه می کنیم. امضای ثبت شده در انتهای دادخواست ثبت خواهد شد، در این صورت میزان معطلی در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی برای وکلا به حداقل رسیده و در هزینه پرداختی نیز تا حد ممکن صرفه جویی خواهد شد.

260 عنوان دعوی حقوقی در سامانه وجود دارد و فرد می تواند یکی از موارد را انتخاب کند. در صورتیکه عنوان خواسته مورد نظر در سامانه وجود نداشته باشد مثل اعاده به وضع سابق، می توان با انتخاب گزینه "سایر دعاوی"، عنوان مورد نظر را وارد کرد. در این صورت مالی یا غیرمالی بودن و میزان خواست، توسط خود شعبه مشخص خواهد شد.  اما باید توجه داشت که سیستم در مورد عنوان خواسته و تعیین هزینه بسیار دقیق است و دست اندرکاران تهیه سیستم با بررسی هزاران عنوان خواسته، عناوین را گردآوری کرده و در سیستم ثبت نموده اند. لذا به نظر می رسد استفاده از عناوین پیشنهادی بهتر باشد. علاوه بر این، انتخاب عناوین پیشنهادی سیستم، این مزیت را دارد که عناوین دعاوی بسیار دقیق خواهند بود برای مثال در دادخواست طلاق توافقی باید توجه داشت که رای صادره صرفا گواهی بوده و حکم نمی باشد، به همین دلیل در تعیین عنوان خواسته باید نوشته شود "صدور گواهی عدم امکان سازش".

در تقویم خواسته هم باید دقت نمود که در دعاوی مطالبه وجه، بحث تقویم وجود ندارد، مبلغ خواسته یا معین است یا غیر معین که تقویم خواسته در موارد مربوط به خواسته نامعین مطرح می شود.

در صورت مغایرت روش شعبه و سیستم در محاسبه هزینه یا سایر موارد، وکلا می توانند با مراجعه به معاونت فن آوری دادگستری واقع در طبقه همکف دادگستری مرکز استان، سوالات و مشکلات خود را با آن واحد در میان بگذارند.

عناوین خواسته تجدیدنظر خواهی و جلب ثالث به صورت مجزا ثبت می شود ولی ارسال آنها به شعبه بصورت همزمان است.

عناوین جلب ثالث، ورودثالث و دعاوی تقابل در سیستم پیش بینی شده است و وکلا می توانند این دادخواست ها را نیز ثبت کنند. قسمت مربوط به دعاوی طاری نیز در سیستم پیش بینی شده است اما صرفا در دفاتر قضایی قابل ثبت هستند.

هم اکنون صلاحیت رسیدگی دعاوی بر اساس قیمت واقعی تعیین می شود و تقویم خواسته بر عهده و طبق اختیارات وکیل است که براساس آن نیز تمبر ابطال می گردد.

در مورد املاک و اموال غیر منقول، تمبر مالیاتی وکیل برمبنای بیشترین مبلغ بین ارزش منطقه ای و تقویم خواسته، ابطال خواهد شد. لذا بهتر است قیمت تقویمی و ارزش منطقه ای یکسان قید شود و تمبر دادرسی بر آن اساس ابطال خواهد گردید و بهتر است مالیات وکلاء نیز برمبنای ارزش منطقه ای ابطال گردد. در حال حاضر نیز، دقاتر خدمات الکترونیکی با نرم افزاری موجود در سیستمهای خود، ارزش منطقه ای املاک را محاسبه و اشخاص را از مراجعه به اداره دارایی تبریز، بی نیاز می کنند.

درج هزینه دفاتر در ردیف هزینه های دادرسی در دادنامه های اصداری توسط محاکم، در حال حاضر سلیقه ای بوده و برخی از شعب معتقدند از آنجاییکه سامانه ثبت دادخواست برای راحتی مراجعین و احتراز از صف های طویل و اتلاف وقت در دادگستری است، هزینهدفاتر، جزء هزینه های دادرسی نبوده و قابل مطالبه نمی باشد. لذا بهتر است وکلا تایپ دادخواست و اسکن مدارک را در دفتر خود انجام دهند تا علاوه بر صرفه جویی در وقت، در خصوص هزینه گفته شده نیز صرفه جویی لازم را داشته باشند.

در مراحل  ثبت دادخواست طرفین دعوا باید مشخص و ثبت شوند. بهتر است در اولین مراجعه موکل، او را ملزم به ثبت نام در سامانه ثنا نمایید و همچنین از وی بخواهیم که کد ملی خوانده را هم در صورت دسترسی، اعلام نماید.  تا اوراق مربوط به همان سامانه خوانده ارسال شوند تا روند دادرسی و اخذ نتیجه تسریع شود.

در قسمت جستجوی نام، در صورتیکه نام فرد یافت نشود، می توان به انتهای نام، علامت ستاره، علامت تعجب افزود تا تمام اسامی مشابه در جستجو مشخص گردند. اگر نام خوانده را می دانیم، در صورت ثبت نام فرد، می توانیم با مراجعه به دفاتر و جستجوی نام فرد، کدملی او را به دست آوریم. نام وکلا و کارشناسان نیز در سامانه ثنا به طور مجزا ثبت شده اند و می توان از صحت اطلاعات فردی که، خود را وکیل معرفی کرده است، مطلع شوید.

امروزه دفاتر خدمات، ملزم به ثبت کدملی خوانده در دعاوی خانواده و چک هستند. قیم، ولی و مدیر شرکت و امین، به عنوان نماینده ثبت می شوند.

در آینده نزدیک نیز، پرداخت مالیات وکلاء نیز از طریق دفاتر خدمات، انجام خواهد شد.

در قسمت دلایل ، اگر مدرکی نداریم، مواردی مثل استعلام، شهادت شهود و یا پرونده دیگر را ذکر میکنیم و تمام مدارک فیزیکی و اسناد را در قسمت ضمایم ثبت می کنیم. بعد از ثبت پیوست ها، ثبت دادخواست تمام می شود و بعد از ثت آن در دادگستری، ثبت دادخواست تمام می شود. پرداخت هزینه در حال حاضر از دفاتر انجام می شود و پرداخت هزینه از دفتر وکیل فعلاً غیر ممکن بوده و باید از دفاتر پرداخت شود. هر چند که با تلاش کمیسیون انفورماتیک کانون و همچنین معاونت فناوری قوه سعی بر این خواهد گردید که در اینده نزدیک این امر نیز برای وکلاء امکانپذیر گردد.  

در خصوص محاسبه تمبر هزینه دادرسی بهتر است وکلا پیش از ابطال تمبر با مراجعه به سایت www.adliran.ir (قسمت محاسبه هزینه های دادرسی) میزان دقیق تمبر را محاسبه کنند. این سایت، سایت اصلی خدمات الکترونیک است و تمام خدمات الکترونیک از این سایت قابل دسترسی است.

نکته مهم این است که در سیستم سخا (در لینک اطلاع رسانی برای وکلا) ، روند تمام اقدامات انجام شده در پرونده به طور دقیق ذکر می شود و می توان برای بررسی روند پرونده به این لینک مراجعه نمود.

در قسمت پیگیری دادخواست باید توجه داشت که اگر دادخواست از دفتر وکیل ثبت شود، پیگیری آن تا زمان ارسال به شعبه از دفتر وکیل خواهد بود.

گزارش دومین جلسه:

دومین جلسه آموزش استفاده از سامانه خدمات الکترونیک قضائی نیز به همت کمیسیون انفورماتیک کانون در روز یکشنبه یک‌شنبه 4شهریور ماه 1397 برگذار گردید.

در ابتدا، آقای حمید والایی (وکیل پایه یک دادگستری و رئیس کمیسیون انفورماتیک کانون وکلای دادگستری آذربایجان شرقی) ضمن خیرمقدم به حضار، اظهار داشتند: در جلسه اول گفته شد که درحال حاضر از طریق سامانه خدمات الکترونیکی، فقط امکان تقدیم دادخواست بدوی وجود دارد، لذا تقدیم دادخواستهای مراحل بالاتر از طریق این سامانه مقدور نمی‌باشد؛ هرچند که قدم‌هایی در جهت تقدیم دادخواست‌های فوق از سوی وکلا از دفاترشان در دست اقدام است. البته اخیراً اقداماتی در خصوص ثبت شکایات کیفری نیز صورت پذیرفته است که شکات و وکلای انها می توانند شکایات خود را از طریق دفاتر خدمات، ثبت نمایند.

مطالبی در خصوص سامانه ثنا

بعضاً مشاهده می‌شود که پس از ورود به سامانه ابلاغ الکترونیکی، کاربران قادر به مشاهده اوراق ابلاغی که در قالب فایل PDF هستند، نمی‌باشند. این موضوع به صفحات تبلیغاتی مربوط می‌شود. تبلیغاتی که به آن‌ها «پاپ آپ» گفته می‌شود. اینها صفحاتی تبلیغاتی هستند که به موجب آن‌ها به طور خودکار یک صفحه جدید در مرورگر اجرا می‌شود و تبلیغی ضمیمه آن می‌گردد؛ از آنجایی که این موضوع برای اکثر کاربران آزار دهنده است، در مرورگرهای خود این صفحات را بلاک می‌کنند؛ لکن در این حالت که صفحات پاپ آپ بلاک باشند، در سامانه ابلاغ الکترونیکی کاربران قادر به مشاهده فایلهای PDf نخواهد شد؛ پس لاجرم باید در هنگام ورود به سامانه، صفحات مذکور را از حالت بلاک خارج نمود که نحوه این کار در جزوه‌ای که سابقاً  توسط کمیسیون انفورماتیک تهیه و در سایت و کانال تلگرامی کانون وکلاء منتشر گردیده، منعکس شده است. همچنین، از میان مرورگرهایی که بیشتر در کشورمان مطرح است، از میان Internet Explorer، Mozilla Firefox و Google Chrome، بهتر است از نسخه‌های بروز دو مرورگر اخیر استفاده شود تا در فضای اینترنت امنیت بالایی داشته باشید. بعلاوه، باید از نرم‌افزارهایی که موجب تغییر IP شما به IP‌های خارجی می‌شود (نظیر فیلتر‌شکن‌ها)، جداً خودداری کنید؛ چه دسترسی به سایت سامانه خدمات الکترونیک قضایی فقط با IP ایران ممکن می‌باشد. نکته دیگری که در خصوص سامانه ابلاغ الکترونیکی موسوم به «ثنا» باید دانست، این است که سامانه معمولاً روزهای پنجشنبه از ساعت 13یا14 به بعد عموماً به سبب بهینه سازی سرور، دچار اختلال می‌شود و بعضا این اختلال تا روز جمعه عصر و حتی شنبه صبح نیز به طول می‌انجامد که این موضوع ناشی از آزمایشی بودن سامانه است و نواقص آن در زمان گفته شده برطرف می‌گردد؛ پس در این بازه زمانی ممکن است در دسترسی به سامانه و مشاهده اوراق ابلاغی با مشکل مواجه شوید که این موضوع در اپلیکیشن مشهودتر است؛ لذا توصیه ما این است که در صورتی که اوراق مهمی دارید، در این فاصله زمانی به هیچ عنوان وارد سامانه نشوید؛ چه ممکن است یک لحظه صفحه باز شود لکن شما قبل از آن که اوراق را ملاحظه کنید، صفحه ناپدید شود و نتوانید آن را ببینید و اگر سیستم «رویت شد» بزند، ابلاغ صورت گرفته واقعی خواهد بود و آثار حقوقی ابلاغ واقعی بر شما بار خواهد شد. درحقیقت، شروع کلیه مواعد از تاریخ وصول اوراق قضایی به حساب کاربری محاسبه می‌شود و تاریخ ارسال اس.ام.اس یا مشاهده در سامانه، تأثیری در تاریخ ابلاغ ندارد؛ تاریخ درج در سامانه در حکم ابلاغ طبق ماده70 ق.آ.د.م است و اگر شما در حساب کاربری خود اوراق را مشاهده کنید و سیستم «رویت شد» بزند ولو اینکه حقیقتاً موفق به مشاهده اوراق نشده باشید، ابلاغ واقعی محسوب می‌شود و بدیهی است اینکه ابلاغ قانونی باشد یا واقعی، آثار حقوقی خاص خود را دارد.

در تعریف ثنا گفتیم که برخلاف تصور عده‌ای که ثنا را به کد ملی تشبیه کرده‌اند، ثنا یک حساب کاربری است که برای استفاده از خدمات الکترونیک قضایی به کار می‌رود؛ همانند گوگل که با ایجاد یک نام کاربری، کاربران میتوانند از سرویسهای مختلف گوگل نظیر gmail، +google، Drive و غیره استفاده کنند. پس به وسیله نام کاربری میتوان از خدمات الکترونیک قضایی قوه قضاییه استفاده نمود که در حال حاضر کاربرد آن در سامانه ابلاغ، سامانه سخا و پیگیری پرونده می‌باشد. ثبت‌نام در سامانه به نحوی است که ابتدا از طریق سایت سامانه ثبت‌نام صورت می‌گیرد و با مراجعه شخص به دفتر خدمات قضایی نهایی می‌شود. علاوه از اشخاص حقیقی، اشخاص حقوقی نیز میتوانند در سامانه ثنا حساب کاربری داشته باشند که در اشخاص حقوقی حقوق عمومی رئیس اداره و نماینده حقوقی اداره و در شخص حقوقی حقوق خصوصی مدیرعامل یا صاحب حق امضاء دسترسی به سامانه خواهند داشت؛ البته میتوانند اشخاص دیگری را جهت دسترسی به سامانه، مجاز سازند. لازم به ذکر است، به منظور تقسیم پهنای باند، جهت ورود به سامانه چند لینک وجود دارد که در صورت شلوغ و کند بودن یکی، از طریق لینک دیگر وارد شوید.

در سامانه ثنا، شما می توانید مواردی نظیر اطلاعات تماس، اقامتگاه، عکس، رمز عبور، شماره موبایل و غیره را ویرایش کرده و در صورت لزوم آنها را تغییر دهید. پس از تغییر اطلاعات، امکانی که به تازگی به سامانه اضافه شده، چاپ اطلاعات ثبت‌نام است که کاربران میتوانند از این طریق چاپ برگ ثنای خود را داشته باشند و نیازی به مراجعه حضوری به دفاتر خدمات قضایی نمی‌باشد.

بخش «ابلاغ نیمه الکترونیکی» به تازگی به سامانه اضافه شده است. کاربرد این بخش در جایی است که مخاطب ابلاغ در سامانه ابلاغ الکترونیکی عضویت ندارد یا اینکه کد ملی خوانده در اختیار خواهان دعوا نمی‌باشد که در این حالت ابلاغ به حساب کاربری ارسال نمی‌شود؛ چه وقتی ابلاغ به سامانه ثنا صورت می‌گیرد که شعبه دادگاه به وسیله کد‌ملی احراز هویت نماید. در این حالت، سابقاً اوراق و ضمایم به روش سنتی و به وسیله مأمور ابلاغ در محل تعیین شده به مخاطب ابلاغ می‌شد؛ لکن در حال حاضر و با راه‌اندازی بخش مذکور در سامانه ثنا، در یک کاغذ که حاوی شماره ابلاغیه و تاریخ صدور آن است، به مخاطب ابلاغ اعلام می‌شود که در سامانه ثنا یک ابلاغیه دارد و پس از ثبت‌نام در سامانه یا اگر حساب کاربری در سامانه دارد، وارد سامانه شده و با ورود به بخش «دریافت ابلاغیه با شماره» و وارد نمودن شماره ابلاغیه و تاریخ صدور آن که بر روی تک برگ دریافتی موجود است، ابلاغ خود را مشاهده نماید؛ پس در حال حاضر، دیگر اوراق و ضمایم مثل سابق ابلاغ نمی‌شود.

ادامه بحث چگونگی ثبت دادخواست

در بخش ثبت دادخواست، نزدیک 270نوع خواسته اعم از مالی و غیرمالی وجود دارد و رفته به رفته در حال افزایش است که توصیه می‌شود خواسته خود را از میان خواسته‌های مندرج در سیستم انتخاب کنید.

در مورد صلاحیت شورای حل اختلاف و دادگاه باید توجه داشت که در اموال منقول، اینکه تا نصاب دویست‌میلیون ریال  در صلاحیت شورا و بیش از آن در صلاحیت دادگاه است، با در نظر گرفتن بند‌الف ماده9 قانون شورای حل اختلاف و تبصره1 آن، ملاک ارزش واقعی مال منقول است نه بهای مقوم شده توسط خواهان؛ پس، اگر بهای مقوم شده در دادخواست پنجاه میلیون ریال باشد لیکن ارزش واقعی مال منقول، ششصد میلیون ریال باشد، دادخواست به دادگاه فرستاده می‌شود نه شورای حل اختلاف.

توصیه می‌شود که ثبت دادخواست‌های واخواهی و تجدیدنظرخواهی در دفاتر، به روز آخر محول نشود؛ چه بسیار مشاهده شده است که به جهت قطعی سیستم، امکان ثبت دادخواست وجود نداشته است؛ هرچند که بعضا گواهی داده می‌شود که سیستم قطع بوده و دادگاه آن را می‌پذیرد ولی بعضاً هم گواهی داده نمی‌شود و ممکن است موفق به تجدیدنظرخواهی نشوید.

دیگر اینکه، در مورد طرفین دعوا اعم از اصیل یا وکیل و نماینده باید توجه داشت که طبق دستور‌العملی که به تازگی در دعاوی خانوادگی در دادگاه خانواده و شورای حل اختلاف تبریز اجرا می‌شود، در صورتی که خواهان صغیر باشد، در قسمت خواهان، وی در ردیف خواهان قرار نمی‌گیرد، بلکه این ولی اوست که باید خواهان قرار بگیرد؛ بالفرض در دعوای طلاق توافقی، در صورتی که زوجه صغیر باشد، باید در قسمت خواهان، نام ولی زوجه و نیز نام زوج نوشته شود و در قسمت شرح خواسته توضیح داده شود که فرضا آقای فلانی به نمایندگی از خانوم فلانی طرح دعوا کرده است که به نظر این رویه اتخاذ شده از سوی معاون ارجاع دادگاه خانواده تبریز، صحیح نباشد.

در مورد دلایل و ضمایم باید توجه داشت که در سامانه، این دو، بخشهایی مجزا از هم هستند. در قسمت ضمایم، فایل اسکن شده‌ی اسناد در سامانه آپلود می‌شود؛ درحالیکه در قسمت دلایل، دلایل دعوا مانند استماع شهادت شهود یا درخواست استعلام قید می‌شود.

سخنرانی آقای مهندس فراهانی (معاونت فناوری دادگستری کل استان آذربایجان شرقی)

در ادامه جلسه، آقای مهندس فراهانی، معاونت فناوری دادگستری کل استان آذربایجان شرقی به ایراد سخنرانی پرداختند. ایشان در ابتدا، از تلاشهای کانون، بالاخص جناب والایی در پیگیری موضوعات تشکر کردند و اظهار داشتند: موضوعاتی که قصد پرداخت به آن را دارم، مربوط به فناوری اطلاعات می‌باشد؛ البته ممکن است دوستان به برخی از مسائل اشاره کرده باشند. ایشان در ادامه از اهمیت فناوری صحبت کردند و بیان داشتند که کارها با فناوری اطلاعات سریع‌تر، منظم‌تر و دقیق‌تر شده است. ایشان علاوه از سامانه الکترونیک قضایی، از تازه های فناوری که در دادگستری استان بکار می‌رود ویدئو کنفرانس را برشمردند که به وسیله آن جلسات آموزشی با قضات مختلف در نقاط مختلف استان برگزار می‌گردد و بدین طریق در وقت و هزینه صرفه‌جویی می‌شود. همچنین، در مورد استعلام ارزش منطقه‌ای ملک، دیگر نیاز نیست که شخص چند روز معطل شده و به اداره دارایی مراجعه کند و قیمت منطقه‌ای ملک را استعلام کند و به سهولت با نرم‌افزاری که برای این کار تهیه شده، استعلام ارزش منطقه‌ای در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی با چند کلیک امکان‌پذیر شده است.

مهندس فراهانی در خصوص ابلاغ الکترونیک اشعار داشتند: تعداد ابلاغ الکترونیکی در ماه در استان آذربایجان شرقی 150هزار فقره می‌باشد و از آنجایی که هر ابلاغ سنتی 10هزار تومان هزینه‌بر است، با ابلاغ الکترونیکی یک‌و‌نیم‌میلیارد تومان صرفه‌جویی می‌شود. مضافاً اینکه، در ابلاغ سنتی هر ابلاغ به طور میانگین چهار برگ بود که در هر ماه، 600هزار برگ کاغذ با ابلاغ مصرف می‌شد و اکنون با ابلاغ الکترونیکی از قطع بی‌رویه درخت و آلودگی هوا شدیداً کاسته شده است. همچنین، در حوزه‌هایی که ابلاغ به روش الکترونیکی است، تجدید اوقات به صفر رسیده است. درحال حاضر، 73% ابلاغ‌ها در استان به صورت الکترونیکی صورت می‌پذیرد که بنای ما این است تا پایان امسال آن را به 80% برسانیم.

از مشکلاتی که در سامانه وجود داشت، این بود که دستگاه حاکمیتی با وارد نمودن اطلاعات شخصی، قصد داشت ملاحظه کند که آیا فرد مزبور دارای پرونده قضایی است یا خیر. همچنین، بعضاً مشاهده می‌شد که در قسمت خوانده نوشته می‌شد: خوانده: بشکه نفت؛ یا خوانده: ماشین پراید. در حال حاضر مشکلاتی نظیر موارد فوق، رفع شده و رویکرد ما اصلاح روشهاست؛ فرضاً در مورد دوم، مشکل با احراز هویت برطرف شده است یا از اصدار کیفرخواستهای سلیقه‌ای جلوگیری شده است یا بعضاً مشاهده می‌شد که با صدور قرار اناطه، پرونده از آمار کسر می‌شد که همگی اصلاح شده‌اند.

سامانه الکترونیک قضایی یک بانک اطلاعاتی قوی و به منزله یک سجل قضایی است که به قاضی کمک می‌کند با وارد نمودن مشخصات فرد، پرونده‌هایی که در سراسر کشور داشته را مشاهده کند و نتیجتاً تقریباً به شخصیت قضایی شخص دست یابد و قضاوت بهتری داشته باشد. همچنین به نظر اینجانب، شخصی که کلاهبردار است، چرا نباید مثلا بنگاه‌ها به اطلاعات وی دسترسی داشته باشند؛ مگر غیر از این است که این امر پیش‌گیرنده است؟

ایشان اعلام کردند که در حال حاضر، استعلام و مکاتبه با پزشکی قانونی، ثبت اسناد، زندان و ارتباط با ادارات مختلف، همگی در اینترانت و در بستر شبکه داخلی دادگستری صورت می‌پذیرد. همچنین به گفته ایشان، به زودی تقدیم شکواییه و لوایح از بستر سامانه الکترونیک قضایی امکان‌پذیر خواهد شد. افزون بر آن، ثبت دادخواست توسط وکلا در دفترشان بدون آن که نیاز باشد به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کنند، در دستور کار معاونت فناوری است که به زودی رخ خواهد داد.

مهندس فراهانی در ادامه، به ابلاغ نیمه الکترونیکی پرداختند: ایشان اظهار داشتند: در اواخر سال96، طبق آماری که بنده استخراج کردم، متوجه شدم که حدود 12هزار مورد ابلاغیه بی‌نتیجه در استان وجود دارد که این با وجود ابلاغ الکترونیکی، یک فاجعه محسوب می‌شد. مشکل مهمی که در ابلاغ سنتی بعضاً مشاهده می‌شد این بود که مأمور ابلاغ فرضاً یکی از ضمایم را به مخاطب ابلاغ تحویل نمیداد. بر همین اساس، برای کمتر کردن مسائلی از این دست، بخشی تحت عنوان ابلاغ نیمه الکترونیکی پیش‌بینی شده است که سابقا جناب دوادگر آن را شرح دادند.

در ادامه جلسه، جناب والایی از مهندس فراهانی راجع‌به تشدد موضوعات خواسته ها و هزینه‌ها پرسیدند که فرضاً سامانه به طور خودکار، دعوای استرداد لاشه چک را یک دعوای مالی می‌شناسد، درحالی که بعضی از شعبات آن را دعوایی غیرمالی محسوب می‌کنند. مهندس فراهانی بیان کردند: دیگر جایی برای مدیریت سلیقه‌انگارانه وجود ندارد و بایستی موارد یک پارچه شوند؛ ایشان خواستند که اگر به چنین مسائلی برخوردید، آن را به ایشان انعکاس دهید.

ادامه جلسه به پرسش و پاسخ اختصاص یافت و جناب مهندس فراهانی به سوالات حضار پاسخ دادند. در آخر مهندس فراهانی ضمن انتقاد از عدم استقبال شایسته از سوی وکلای محترم از این جلسه، اعلام کردند که وکلای محترم در صورتی که در بخش هزینه‌های دادرسی دفاتر، بخش نرم‌افزاری سامانه و طرز برخورد با ارباب‌رجوع دفاتر ، موردی ملاحظه کردند، به دفتر معاونت فناوری اطلاع دهند.

گزارش سومین جلسه

در جلسه حاضر که به مورخه 25 شهریور 1397 در آمفی تئاتر کانون وکلاء استان برگزار شد، روند عملی فرایند ثبت دادخواست تبیین گردید. سخنرانان بحث را چنین ادامه دادند:

برای دسترسی به سامانه خدمات الکترونیک قضایی، از آدرس www.adliran.ir میتوانید استفاده کنید. پس از ورود به سامانه، از طریق لینک «ارائه و پیگیری دادخواست» میتوانید دادخواست جدید تقدیم کنید. پس از ورود به قسمت مذکور، باید از میان دادخواست بدوی و درخواست شورای حل اختلاف، یکی را انتخاب کنید. درحال حاضر، فقط امکان تقدیم دادخواست بدوی از این طریق وجود دارد و برای تقدیم دادخواست مراحل بالاتر باید به دفاتر خدمات قضایی مراجعه نمود؛ البته در تقدیم دادخواست بدوی از طریق سامانه، برخلاف اشخاص عادی، بزودی شاهد این امر خواهیم بود که دیگر نیاز نباشد وکلا بعد از ثبت دادخواست در سامانه، جهت احراز هویت به دفاتر مراجعه کنند و ثبت دادخواست بدوی از طریق سامانه، بدون مراجعه وکلا به دفاتر نیز ممکن خواهد شد.

با انتخاب دادخواست بدوی، وارد مرحله‌ای خواهید شد که سامانه از شما مرجع قضایی که دادخواست باید به آنجا فرستاده شود را میخواهد. پس از انتخاب مرجع قضایی مورد نظر، در مرحله بعد باید دادخواست را پر کنید.

مهمترین قسمت ثبت دادخواست، تعیین خواسته آن می‌باشد. سابقاً در قسمت خواسته، تقدیم کننده دادخواست به هر نحوی آن را می‌نوشت و مشکلات عدیده‌ای به وجود می‌آمد؛ لکن در حال حاضر نزدیک 270 خواسته متنوع در سامانه وجود دارد که 99% خواسته‌ها را در برمی‌گیرد و خواسته از میان آن انتخاب می‌شود. در صورتی که خواسته شما در میان خواسته‌های مندرج در سیستم نباشد، از قسمت خواسته سایر دعاوی غیرمالی میتوانید خواسته خود را وارد نمایید. برای جستجو در میان خواسته‌های متعدد سیستم نیز کافی است کلید واژه مربوط به آن خواسته را در کارد ویرایش وارد نمایید تا خواسته‌هایی که در آنها کلید واژه وارد شده وجود دارد نمایش داده شوند؛ فرضاً اگر کلید واژه «طلاق» وارد شود، پنج خواسته که در آن طلاق وجود دارد، نمایش داده می‌شود. لازم به ذکر است، در صورتی که خواسته بیش از یک مورد باشد، با کلیک بر روی دکمه افزودن، میتوان خواسته دوم را نیز افزود.

در قسمت طرفین دعوا، مشخصات اصحاب دعوا و وکیل یا نماینده آنها قید می‌شود. در قسمت مشخصات خواهان، نخست شخص حقیقی یا حقوقی بودن و ایرانی یا خارجی بودن انتخاب می‌شود؛ سپس مواردی نظیر کد‌ملی، تاریخ تولد، شغل و اقامتگاه خواهان قید می‌شود. اضافه کردن خواهان بیشتر نیز همانند خواسته، با فشردن دکمه افزودن صورت می‌گیرد. مشخصات خوانده نیز به مانند خواهان پر خواهد شد؛ البته برای تسریع در انجام امر ابلاغ، بهتر است کد‌ملی خوانده وارد شود تا اگر دارای ثنا باشد، ابلاغ به راحتی صورت پذیرد و اگر خواهان کد‌ملی خوانده را نداشته باشد، دفاتر میتوانند با وارد نمودن سایر مشخصات خوانده، کد‌ملی وی را استخراج کرده و در اختیار خواهان قرار دهد. نکته‌ای که در خصوص آدرس خوانده مجهول‌المکان باید توجه داشت این است که گفته شده در این حالت آدرس سابق خوانده نوشته شده و داخل پرانتز مجهول‌المکان اعلام شود.

پس از تکمیل موارد فوق، با فشردن کلید «مرحله بعد» وارد مراحل بعدی ثبت دادخواست می‌شوید که باید آنها را نیز تکمیل کنید.

در قسمت وکیل یا نماینده، باید سمت دادخواست دهنده علامت زده شده و مشخصاتش نوشته شود؛ البته در صورتی که دادخواست دهنده وکیل باشد و با پرتال خود وارد شده و دادخواست تقدیم نماید، به طور پیش‌فرض مشخصات او قید می‌شود.

در قسمت شرح خواسته موارد لازم نوشته می‌شود و اگر خواسته از میان خواسته‌های مندرج در سیستم انتخاب شود، سیستم خود به طور خودکار یک شرح خواسته نمایش می‌دهد که اگر جریان دعوا ساده و عادی باشد، پیشنهاد می‌شود همان شرح خواسته پیش‌فرض انتخاب گردد.

در قسمت دلایل موارد مورد استناد نظیر استماع شهادت شهود، استعلام از فلان مرجع، اتیان سوگند و... علامت زده می‌شود.

بعد از تکمیل موارد فوق‌الذکر، با فشردن دکمه «ثبت موقت» به طور موقت دادخواست ثبت می‌شود و کد پیگیری به ثبت کننده داده می‌شود. بعد از دریافت کد پیگیری، با کلیک بر روی لینک «بازگشت به فهرست»، میتوان ضمایم دادخواست همچون نسخه قرارداد، وکالت‌نامه و... را بر روی سامانه آپلود کرد. درواقع، اسنادی که باید پیوست دادخواست شود، در قسمت ضمایم آپلود می‌گردد؛ سپس با ثبت آن، تغییرات اعمال می‌گردد. همچنین، در صورتی که دادخواست را ناقص پر کرده باشید و نیاز به ویرایش داشته باشید، با ورود به بخش «ارائه و پیگیری دادخواست» و با وارد نمودن شماره پیگیری در کادر صفحه، میتوان دادخواست را جستجو کرده و سپس ویرایش نمود.

پس از تکمیل کلیه موارد، سه گزینه وجود دارد که شامل چاپ اولیه، اخذ امضای الکترونیکی و محاسبه هزینه می‌باشد. با کلیک بر روی اخذ امضای الکترونیک، امضایی که هنگام ثبت‌نام در سامانه ثنا توسط کاربر در دفاتر اخذ شده، بر روی دادخواست می‌نشیند. همچنین، به وسیله گزینه محاسبه هزینه میتوان با دو روش مختلف هزینه را پرداخت نمود که یکی توسط "توکن" است که با همکاری قوه قضاییه و کمیسیون انفورماتیک کانون وکلا در دست تهیه است و دیگری توسط احراز هویت از طریق اس.ام.اس (OPT) می‌باشد. پس از انجام این مراحل، با کلیک بر روی «ارسال به دفاتر»، دادخواست جهت ارسال به مراجع قضایی، به دفتر خدمات قضایی انتخابی فرستاده می‌شود.

گزارش مذکور از سه جلسه گفته شده بود که بصورت خلاصه تنظیم گردیده است. جزوه لازم در خصوص آموزش چگونگی استفاده از سامانه خدمات الکترونیک قضایی توسط کمیسیون انفورماتیک کانون وکلای آذربایجان شرقی تهیه و در سایت و کانال تلگرامی کانون قرار داده شده است. 

در آخر جلسه، جناب والایی ضمن تشکر از حضار گرامی، وعده دادند که جلسات مفیدی در آینده از سوی کمیسیون انفورماتیک کانون موضوعاتی همچون امنیت دیجیتال یا همان حفاظت فناوری اطلاعات و نیز جلسه دوم نشست جرایم سایبری برگذار خواهد شد که از همکاران خواستند در این جلسات که مسائلی بروز و توام با دغدغه برای همکاران محترم می‌باشد، حضور به عمل رسانند.